Karakulaklar | İzmir Planlama Ajansı

Karakulaklar, adlarını İzmir'in doğal yerlisi olan çevik ve uyumlu bir yaban kedisinden almıştır. Karakulaklar gibi, gizli içgörüleri ortaya çıkarmak için karmaşık veri ekosistemlerinde gezinirler. Tehlikelere (depremler, orman yangınları, iklim değişikliği, seller) ve kültürel korumaya odaklanırlar. Sokak canlılarının kentsel ekosistemlerdeki önemlerini kabul ederek, bakımları için çözümler ararlar. OpenStreetMap, QGIS, Kobotoolbox gibi özgür ve açık kaynaklı uzamsal araçları kullanarak, toplulukların veri odaklı karar alma süreçlerine sahip çıkmalarını sağlarlar. Katılımcı mekanizmalar aracılığıyla şehir demokrasisine katkıda bulunarak, yerel sesleri yükseltmeye ve daha dayanıklı, duyarlı, dayanışmacı bir dünya yaratmaya çalışırlar. İzmir Planlama Ajansı (İZPA) bünyesinde yer alan Karakulaklar, yapay zeka araştırmalarının gerçekleştirilmesi ve açık veri ile özgür yazılım kültürünün yaygınlaştırılması bakış açısıyla, kitle kaynaklı veri üretimini sağlar ve yaygınlaştırır.

Topluluk Temelli Yaklaşımın Hedefleri ve İlkeleri

Karakulaklar kitle kaynaklı çalışmaları, sadece akademik çevrelerin ve kamunun değil, geniş bir topluluğun bilimsel veri üretimine katılımını teşvik eder. Vatandaşlar, kentsel ve çevresel konular hakkında farkındalık kazanmanın ötesine geçerek, veri üreten ve analiz eden rolleri üstlenir. Ayrıca bu süreçte kullanılan özgür yazılım araçları, toplulukların uzun vadede bu teknolojileri kullanma kapasitesini artırır. Vatandaş biliminin merkezde durduğu bu çalışma topluluk temelli bilimsel veri üretimini destekleyerek sadece kamunun ya da uzmanların değil, vatandaşın da ekosistemlerin izlenmesine doğrudan katkıda bulunmasına imkân tanır.

Yöntem ve Çalışma Prensipleri

Kitle kaynaklı açık veri üretimi çalışmaları kapsamında, özgür yazılım araçlarının kullanımıyla açık verinin üretimi için Karakulaklar “Vatandaş Katılımlı Saha Çalışmaları & Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Atölyeleri” düzenler. Vatandaş Katılımlı Saha Çalışmaları & CBS Atölye Serisi; kentteki tehlike / risk unsurlarının etkilerini anlama, izleme ve önleme çalışmalarının desteklenmesi ve ayrıca kentteki kültürel ve doğal değerlerin korunması amacıyla yerel toplulukların katılımıyla yürütülür. Çalışma modeli çerçevesinde; yangın, sel, deprem gibi tehlike / risk unsurlarını önleme, afet sırasında müdahale, afet sonrası iyileştirme ve kültürel & doğal değerleri koruma konularına dair eğitimler düzenlenir. Ayrıca, katılımcılara Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve sahada veri toplama temelli özgür yazılım araçlarına (QGIS, KoboToolBox gibi) dair temel eğitimler verilir. Katılımcılar, uzman eğitimleri sonrasında saha çalışmalarında doğrudan veri toplayarak kentsel ve doğal alanlardaki değişimleri gözlemlemekte ve izleme süreçlerine dahil edilir. Atölyeler kapsamında, saha çalışmalarında üretilen verilerin CBS ortamına aktarımı sağlanır. Atölyeler temel olarak yerel bilgi / sahada elde edilen bilgiler ile bilimsel bilgi arasında bir köprü kurar ve vatandaş bilimi yönteminden hareketle geniş katılımcı bir veri üretim süreci tarifler.

Odaklanılan Çıktılar ve Etki Alanları

Çalışmaların temel çıktıları, toplumun faydasına sunulan kamuya açık veri setleri üretimi ve çevre bilinci artırılmış, donanımlı topluluklar yaratmak üzerine odaklanır. Ayrıca bilimsel bilgi üretimine sağlanan katkılar, yerel araştırmaların zenginleşmesini ve kente dair sürdürülebilir çözümler geliştirilmesini hedefler.

Açık Veri Üretimi ve Kamu Yararına Katkı: Yangın, sel, deprem gibi tehlike / risk unsurlarını önleme, afet sırasında müdahale, afet sonrası iyileştirme çalışmaları kapsamında toplanan veriler, “Afet Acil Eylem Planları” için kullanılabilecek açık veri setlerine dönüştürülür. Kentsel biyolojik çeşitlilik, soyut & somut bellek unsurları, ekolojik miras, kamusal sanat gibi kültürel ve doğal miras değerlerine yönelik çalışmalar kapsamında toplanan veriler ise, “Kentsel, Kültürel ve Doğal Miras Koruma Eylem Planları” için kullanılabilecek açık veri setlerine dönüştürülür. Böylece yerelin risk faktörlerine karşı dayanıklılığı artarken; kentin kültürel ve doğal dokusunun korunması yönündeki çabalara da güç kazandırılır.
Topluluk Kapasitesinin Desteklenmesi: Katılımcılar, özgür CBS araçlarını öğrenir ve bu araçların nasıl kullanılacağını uygulamalı olarak deneyimler. Bu süreçte, yerel toplulukların kapasite gelişimi sağlanır ve çevre farkındalığı artırılır. Böylece, uzun vadede sürdürülebilir bir çevre bilinci ve kentsel dayanıklılık sağlanmış olur.
Bilimsel Bilgi ve Veri Üretimine Katkı: Yerel ölçekte üretilen veriler, bilimsel çalışmalara ve kente dair yürütülen çalışmalara doğrudan katkı sunar. Toplanan veriler, akademik çalışmalara ve kamu kurumlarının bilimsel analizlerine değerli girdiler sunarken, yereldeki sorunların çözümüne yönelik somut verilere dayalı karar süreçlerini destekler. Bu katkılar, bilimsel bilgi ve yerel yönetimlerin kentsel stratejiler geliştirmesi açısından önemli bir kaynak olarak değerlidir.
Kamu İçin Açık Veri Üretimi: Kamu kaynakları ile üretilen veriler, kamu malı olarak lisanslanarak toplumun faydasına sunulur. Bu verilerin kamusal erişime açık olarak paylaşılması, bilgiye dayalı katılımı artırır ve toplulukların bilgiye eşit olarak erişimini sağlar. Böylece, sadece kamu kurumlarının değil, toplumun her kesiminin faydalanabileceği kamuya açık veri ekosistemi güçlendirilir; çevresel ve sosyal açıdan adil bir bilgi paylaşımı sağlanır.